Introdución

O Concello de Vilasantar sitúase na comarca de Betanzos, ao sueste da provincia da Coruña, atópase a 40 quilómetros da capital provincial. Trátase dun territorio interior que conta con algo máis de 1.200 habitantes, ademais dunha superficie de 59,17 quilómetros cadrados, presentando un grao de urbanización de Zona Pouco Poboada, segundo o Instituto Galego de Estatística.

Pertence ao Grupo de Desenvolvemento Rural Ulla Tambre Mandeo (GDR20).

Poboación e estrutura demográfica 

A poboación de Vilasantar experimenta unha perda constante de habitantes desde 1991 a 2022, con case 660 persoas menos, o que supón unha perda próxima ao 35% da poboación.

Na década de 2012 a 2022, rexistrouse unha diminución da poboación de Vilasantar, dun -9,4%. Este descenso poboacional foi paralelo a un cambio na distribución por idades que xerou un progresivo envellecemento da súa poboación. Aínda que todas as franxas de idade foron reducidas dende o ano 2002, as franxas de idade que sufriron unha maior perda de poboación foron as persoas de entre 16 e 64 anos e as persoas maiores de 64 anos, ambas as dúas diminuíron nun 10 %. A poboación menor de 16 anos presenta unha lixeira recuperación dende 2012, cun incremento do 3,5%.

Este envellecemento demográfico reflíctese no grande estreitamento da base da pirámide de poboación e no ensanche da cima. Tamén se observa un aumento da idade, que acadou en 2022 os 55 anos e medio, oito anos por riba da media de Galicia e A Coruña. As mulleres presentan unha idade media moi superior á dos homes, estando preto dos 58 anos para elas e algo por encima dos 53 para eles.

O índice de dependencia global (IDG) en Vilasantar alcanzou en 2022 o 81%, tras un incremento case sostido ao longo de todo o período, a pesar de experimentar unha redución entre 2017 e 2020. Nos dous últimos anos cambia de rumbo e sitúase a case vinte puntos porcentuais do nivel galego como provincial. O incremento da proporción de poboación dependente en Vilasantar dende 1998 é significativo e moi superior ao rexistrado na provincia e no conxunto de Galicia, a pesar do achegamento entre 2018 e 2020, polo que confirma o declive e o envellecemento demográfico que está a vivir o municipio, que conleva importantes consecuencias a nivel social, económico e cultural.

Economía

A evolución do PIB segue a mesma tendencia de crecemento que a dos concellos galegos en xeral e da provincia da Coruña. Tras un lixeiro descenso inicial entre 2010 e 2012, as taxas de crecemento foron constantemente positivas, especialmente elevadas entre 2012 e 2016, ata o período de 2020, onde o PIB descendeu un 8,5%.

Vilasantar rexistrou un impacto superior ao sufrido en Galicia, cun -7,7%, pero inferior ao da Coruña, cun -10,5%. O PIB do municipio experimentou un crecemento do 2,5% ao longo da década de 2010, ao contrario do que se viviu en Galicia, cun -2%, e na Coruña, cun -0,26%. En 2022, o PIB municipal acabou alcanzando un valor próximo aos 23,6 millóns de euros.

A Renda Bruta Dispoñible (RBD) amosa unha evolución de crecemento. Entre 2002 e 2019, o incremento era do 13,6%, similar ao 13% e ao 15% rexistrados en Galicia e na Coruña respectivamente. Este crecemento permitiu reducir a distancia entre a renda media dos fogares ata alcanzar os 14.400 euros por habitante en Vilasantar en 2019, 2.340 euros da media galega.

A pandemia xerou unha baixada xeral cunha redución do 2% da renda per cápita no municipio ata os 14.650 euros en 2020, unha redución menor que a experimentada en Galicia, preto do -3%, ou na Coruña, cun -4,7%.

Usando o rexistro de afiliacións á seguridade social como unha estimación do emprego municipal, entre os anos 2011 e 2022, Vilasantar tivo un estancamento no número de afiliacións, a diferenza do crecemento rexistrado tanto a nivel autonómico como provincial. En concreto, Vilasantar experimentou unha lixeira redución do total de afiliacións, con catro afiliados menos en 2022 con respecto a 2011, mentres que a nivel galego e provincial rexistrouse un crecemento do 8%. En canto aos sectores, o sector primario tivo unha redución do 20% desde 2011. O sector secundario presenta unha redución do 5,6%. O sector terciario gañou peso cun incremento do número de afiliados que rolda o 14-15%.

En 2022, Vilasantar tiña unha taxa de actividade do 78%. A taxa de ocupación sitúase no 72%. A taxa de parto descende desde o 10,7% en 2011 ao 7% en 2022, unha taxa inferior aos conxuntos territoriais.

Recursos enerxéticos

Vilasantar conta cunha importante infraestrutura enerxética baseada en fontes renovables, en concreto a enerxía hidráulica e solar fotovoltaica. A potencia instalada de enerxía hidráulica é de 1,906 MW en 2022. Así mesmo, conta con aproximadamente 5,6 kW de enerxía solar fotovoltaica instalada. Non obstante, unha maior diversificación das fontes de enerxía renovables é fundamental para reforzar a resiliencia enerxética do municipio e maximizar o seu potencial económico. A expansión doutras formas de enerxía renovable, como a eólica ou a biomasa, non só contribuiría a reducir a dependencia dunha soa fonte, senón que tamén podería xerar novas oportunidades económicas e laborais na zona.

O consumo eléctrico estimado de Vilasantar en 2023 foi de 3.044,15 MWh. O consumo residencial foi de 1.761,67 MWh. O consumo dos servizos, incluídos os municipais, foi de 839,92 MWh. A industria consumiu 442,56 MWh.